“DAYANIŞMA AİDATI ÖDÜYORUM, YENİ İMZALANAN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN FAYDALANABİLECEK MİYİM?”
Bir işyerinde yetkili sendikaya üye olmayıp dayanışma aidatı ile Topu İş Sözleşmesi’nden faydalanan işçilerin hukuki durumları 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi’ne göre belirlenir. Bu Yasa’nın 39. Maddesi dayanışma aidatı sorunsalını çok açık bir şekilde cevap vermektedir;
“MADDE 39 – (1) Toplu iş sözleşmesinden taraf işçi sendikasının üyeleri yararlanır.
(2) Toplu iş sözleşmesinden, sözleşmenin imzalanması tarihinde taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanır.
(3) Toplu iş sözleşmesinin imza tarihi ile yürürlük tarihi arasında iş sözleşmesi sona eren üyeler de, iş sözleşmelerinin sona erdiği tarihe kadar toplu iş sözleşmesinden yararlanır.
(4) Toplu iş sözleşmesinin imzası sırasında taraf işçi sendikasına üye olmayanlar, sonradan işyerine girip de üye olmayanlar veya imza tarihinde taraf işçi sendikasına üye olup da ayrılanlar veya çıkarılanların toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmeleri, toplu iş sözleşmesinin tarafı olan işçi sendikasına dayanışma aidatı ödemelerine bağlıdır. Bunun için işçi sendikasının onayı aranmaz. Dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu iş sözleşmesinden yararlanma, talep tarihinden geçerlidir. İmza tarihinden önceki talepler imza tarihi itibarıyla hüküm doğurur.”
6356 Sayılı Kanunun 39. maddesinin yorumlanmasına gereğince,
1.TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HENÜZ İMZALANMAMIŞSA;
İşyerine yeni girenler yani yeni işe başlayanların talepleri, imza tarihinden önce dayanışma aidatı ile faydalanma amacıyla dilekçe vermiş olsalar bile, TİS’in imzalanıp varlık kazanmasıyla geçerli ve başlamış olmaktadır.
2.DAYANIŞMA AİDATI DA ÖDENMEMİŞSE;
Sendika üyesi olmayan işçiler, aynı iş yerinde ÇALIŞIYOR olsalar dahi, TİS ile sağlanan haklardan ancak üyelik (başvuru) tarihleri itibariyle faydalanacaklardır. Aynı işyerinde çalışan ve sendika üyesi de olmayıp, daha önce dayanışma aidatı da ödemeyen işçinin, iki TİS yani önceki TİS ile imzalanacak yeni TİS arasındaki geçen sürede dayanışma aidatı ile faydalanmayı talep etmesi durumunda, talebi yeni TİS’in imzası ile başlar. Talep dilekçesinde iki TİS arasında geçen zaman talep edilmiş olsa dahi, geçmişe yönelik haklardan faydalanamazlar. Çünkü bu ara sürede, işyerinde geçerli olan ve başvurabileceği bir TİS zaten yoktur. Önceki TİS’in süresi bitmiş ve yenisi de daha hayat bulmamıştır. İşçiler sadece 36. maddeye dayalı olarak iş sözleşmesi hükümleri altındadırlar. Bu nedenle işçinin talebi olsa bile, Sendika dayanışma aidatı alamaz. İşçinin talebi yeni sözleşmenin imzası ile geçerlilik kazanır.
3.DAYANIŞMA AİDATI ÖDEYEREK TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANAN İŞÇİLERİN DURUMU;
Aynı işyerinde çalışan ve bir önceki Toplu İş Sözleşmesi döneminde dayanışma aidatı ödeyen işçinin durumu ise farklıdır. Bir önceki Toplu İş Sözleşmesi döneminde dayanışma aidatı ödeyerek, Toplu İş Sözleşmesi ve sendika ile bir bağıtlanma gerçekleşmiş ve işçi Toplu İş Sözleşmesi’nden faydalanarak aynı sendikalı işçi gibi haklardan yararlanmıştır. Yeni Toplu İş Sözleşmesinin imzalanma döneminde, süresi biten Toplu İş Sözleşmesi hükümlerine tabii olarak dayanışma aidatını sendikaya kesintisiz olarak ödemiştir.
Şayet Sendika, bu ara dönemde dayanışma aidatını almıyorsa bunun için derhal (ay geçmeden) ücretinden “dayanışma aidatı” kesilmesini talep etmelidir. Zira dayanışma aidatı ödenmemmişse işçi ara dönemdeki hak ve alacaklardan mahrum olacaktır. Eski Toplu İş Sözleşmesi bitmeden, dayanışma aidatı ödemeye devam eden işçiler yeni Toplu İş Sözleşmesi ile bağlarını açıkça yenilemiş ve dilekçesini yeni dönem içinde devam edeceğine ilşikin iradelerini bir kez daha bağıtlamış olmaktadırlar. Yeni Toplu İş Sözleşmesinin yürürlük kazandığı tarih, imza tarihinden önce dahi olsa, bu dönemde fiili olarak işyerinde çalışan işçinin, sendikaya dayanışma aidat ödemesi ve böylelikle sendika karşılıklı edim ve yükümlülükleri içeren (işçinin dayanışma aidat ödemesi, sendikanın da işçiyi Toplu İş Sözleşmesinden yararlandırma zorunluluğu) bir ilişki ve bağ kurmaları nedeniyle dayanışma aidatı ödeyen işçilerin ara dönemdeki yani eski Toplu İş Sözleşmesi ile yeni Toplu İş Sözleşmesi arasındaki dönemdeki hak ve alacaklardan geriye dönük haklardan faydalanması gerekmektedir.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin 27.4.2016 Tarihili 2015/1587 E. 2016/9564 K. Sayılı Kararı, Ankara 7. Bölge Adliye Mahkemesi’nin 2017/3834 E. 2018/760 E. Sayılı kararları da bu yöndedir.
Mevzuat ve Yargıtay kararları gereği; eski Toplu İş Sözleşmesi döneminde dayanışma aidatı ödeyen ve Toplu İş Sözleşmesi imzalanma döneminde dayanışma aidatı ödemeye devam eden işçilerin ara dönemdeki yani eski Toplu İş Sözleşmesi ile yeni Toplu İş Sözleşmesi arasındaki dönemdeki hak ve alacaklardan geriye dönük haklardan faydalanabileceklerdir. İmzalanan Toplu İş Sözleşmesinde dayanışma aidatı ödemelerine rağmen iki Toplu İş Sözleşmesi arasındaki ücret farkları ve zamlardan dayanışma aidatı ödemeyeceğine dair hükümler kanuna aykırı olacak ve bu iki dönem arasında dayanışma aidatıyla sendikaya bağıtlanan işçilerin açmış olduğu davalar mahkemece kabul edilebilecektir.